Korzystający ze swojej kreatywności artyści tworzą dzieła, które potrafią znacząco odmienić nasze postrzeganie świata. Jednak w publicznych debatach to zwykle aktywni w mediach działacze społeczni mają największy wpływ na kształtowanie naszej opinii.
W jakim stopniu artyści powinni upodobnić się w naszych oczach do aktywistów, aby móc w pełni kształtować proces rozwoju myśli społeczeństwa? W jaki sposób twórcy poprzez swoje działania mogą pomóc w staraniach nowoczesnej cywilizacji o powrót do świadomego życia w zgodzie z Naturą?
Sztuka może stać się dobrze sformułowaną, dojrzałą odpowiedzią na poruszany w mediach problem braku narzędzi w zakresie edukacji społecznej. Artyści muszą jednak znaleźć sposoby na to, jak docierać ze swoją twórczością do szerokiego grona odbiorców.
Popularnymi argumentami w publicznej dyskusji wciąż są przede wszystkim statystyki i analizy, budujące dystans do omawianych zjawisk zamiast przybliżać ich wpływ na życie każdego z nas.
Istnieje na przykład wiele popartych racjonalnymi argumentami głosów, mówiących o tym, że działalność człowieka w bardzo małym stopniu odpowiada za wzrost temperatury oceanów, czy przyspieszone wymieranie zamieszkujących Ziemię gatunków. Kilka promili emisji szkodliwej substancji w skali planety niewiele jednak mówi o tym, jak nasza niszcząca działalność wpływa na nasze najbliższe otoczenie.
Bardzo ważnym elementem postrzegania są pojęcia skali i odległości zjawiska, które obserwujemy. I tutaj kreatywność pozwala nam uruchomić ludzką wyobraźnię pod wpływem emocji, w obrazowy sposób ukazując intensywność wpływu zanieczyszczenia środowiska i zmian klimatu na nasze życie.
Artyści ukazują w swojej twórczości właśnie te aspekty naszej działalności, za które jak nigdy dotąd powinniśmy wziąć na siebie odpowiedzialność.
Kreatywni ludzie stawiający czoła globalnym zmianom – podsumowanie dyskusji w Muzeum Śląskim
Podczas panelu dyskusyjnego „Creative people facing global challenges”, zorganizowanego w ramach Szczytu Klimatycznego ONZ 7. grudnia 2018 w Muzeum Śląskim w Katowicach, grono międzynarodowych artystów opowiedziało o swoich pracach, ukazujących w szerokim spektrum skutki naszej bezrefleksyjnej separacji od środowiska naturalnego.
Dwa spośród projektów wykorzystują w wyjątkowo świadomy sposób symbolikę związaną z przeszłością oraz przyszłością naszych starań o zrównoważony rozwój cywilizacyjny. Ich zestawienie tworzy czytelny, intensywny kontrast. Ułatwia to nam, odbiorcom sztuki, dokonania osobistych refleksji, wyciągnięcia odpowiednich wniosków oraz oceny wspomnianych starań w kontekście obecnych widocznych w mediach działań zmierzających do poszerzenia naszej świadomości.
Przyjrzyjmy się więc bliżej temu niecodziennemu zestawowi: szarej fladze dymu z przeszłości, oraz żywej koralowej rafie, której wspólnie możemy dać nową szansę na odrodzenie w przyszłości.
Western Flag
Projekt irlandzkiego twórcy, Johna Gerrard’a, specjalizującego się w rozbudowanych, realistycznych wizualizacjach 3D, ukazuje flagę z dymu na tle porzuconej odkrywki ropy naftowej położonej w środkowym Teksasie. Western Flag to silny symbol, obrazujący skutki naszej nadmiernej eksploatacji środowiska naturalnego w jak najbardziej rzeczywistym kontekście.
Wirtualny twór przedstawiony w tym dziele nabiera realnych kształtów poprzez obudzenie silnych skojarzeń z kolonialną polityką zachodniej cywilizacji. Spindletop, Texas – miejsce, które zaledwie kilkadziesiąt lat temu zapewniało lokalnej społeczności miejsca pracy i wizję na przyszłość, opierało swoje obietnice na bazie wykorzystania nieodnawialnych zasobów kopalnych. W czasie kilku dekad w ludzkiej świadomości dokonała się jednak ogromna zmiana w postrzeganiu otaczającego nas świata.
Wizja ropy naftowej jako nieskończonego zasobu, stanowiącego podstawę ludzkiej egzystencji – na naszych oczach zmienia się w nostalgiczną refleksję, swoiste rozliczenie z przeszłością. W dobie dyskusji na temat zmian klimatycznych na Ziemi, dymiąca flaga ukazywana na wielkich ekranach w przestrzeni publicznej stanowi widoczne przypomnienie ogromnego długu, który nasza cywilizacja zaciągnęła w ekosystemie zamieszkiwanej przez siebie planety.
Nadszedł czas zmian, a nasze dotychczasowe postrzeganie świata było oparte na iluzorycznej mrzonce, ułudzie. Szarości w kolorystyce dzieła oraz ulotna natura dymu mają na celu podkreślenie wagi dokonującego się procesu przejścia. Western Flag jest formą rozliczenia się z przeszłością, projektem ukazującym nam dobitnie, że znany nam świat nigdy nie będzie już taki sam, jak dawniej.
Corail Artefact
Jérémy Gobé, francuski artysta tworzący instalacje w wielkiej skali, zaprezentował podczas spotkania swoje najbardziej rozpoznawane dzieło związane z dyskusją na temat zmian klimatycznych na Ziemi: Koralowy Artefakt.
Koral, hodowany na połaciach inspirowanego tradycyjnym włókiennictwem haftu, okazał się nie tylko ciekawym sposobem na artystyczną ekspresję w dużej skali. Przede wszystkim dzieło to, w sposób niespodziewany nawet dla samego autora, stało się doraźną metodą walki o utrzymanie życia na rafach koralowych.
Całe połacie podwodnych koralowych lasów wymierają obecnie w zastraszającym tempie w skutek niszczącej działalności człowieka. Według badań z ostatnich dwóch lat, proces wymierania korali przyspiesza w geometrycznym tempie. W roku 2018 przy życiu pozostało 50% populacji koralu notowanej w roku 2016. Innymi słowy, w ciągu zaledwie dwóch lat wyginęła połowa koralowców zamieszkujących ziemskie oceany. Rafy koralowe są naturalną bazą dawnego podwodnego królestwa, którego życie wzbogacało lokalną społeczność i przez pokolenia inspirowało lokalne kultury, legendy i twórczość.
Ich pogarszający się obecnie stan wynika bezpośrednio z naszej niszczącej działalności i jest jednym z najsilniej oddziałujących obrazów, zmuszających do refleksji nad zmianą naszego nastawienia do ochrony naturalnego środowiska Ziemi.
Dzieło Gobé przybliża nam ten palący problem w formie, którą trudno jest przeoczyć i po zetknięciu ze sztuką ot tak, po prostu przejść do dawnego sposobu myślenia. Zyskujący popularność w mediach wielkoformatowy ‘organiczny haft’ pokazuje nam, że jest jeszcze nadzieja na odmianę nastawienia ludzi w także wielkiej, bo globalnej skali.
W wyniku nadchodzącej zmiany być może mamy szansę nie tylko na odkupienie swoich win, ale także na stworzenie przy tej okazji nowych, pięknych form. Nowa użyteczna i estetyczna jakość takich dzieł, jak Koralowy Artefakt, może wytrzymać nieubłagany wpływ czasu i ukazać wszystkim, jak wielki pozytywny wpływ na nasze postrzeganie świata może mieć dobrze przemyślana działalność artystyczna.
Transformacja, czy załamanie?
W kontekście nadchodzących zmian dzieła artystów, takie jak Western Flag czy Koralowy Artefakt, stają się ważnymi głosami w procesie społecznej edukacji. Jednak już sami twórcy wskazują fakt niewystarczającego zasięgu swoich dzieł w świadomości społecznej jako największy powód niezadowolenia z ich odbioru.
Na obecną chwilę wnioski samych artystów pochodzące z podsumowania dyskusji w Muzeum Śląskim mają ogólnie pesymistyczny wydźwięk. W obliczu nadchodzących zmian autorzy omawianych projektów zwracają się raczej ku interpretacji czekającego nas etapu przejściowego w latach 2019‑2021 jako masowego załamania obecnie panującego systemu, niż jako stopniowej świadomej zmiany naszego postrzegania.
Czas pokaże, czy mieli rację w swojej interpretacji.
Kolor koralowy
Nieprzypadkowo Kolorem Roku 2019 według PANTONE stał się żywy koral (a nie martwa szarość, jak głosi popularny polski meme inspirowany medialnym podsumowaniem tegorocznego COP).
Od roku 2017 świat twórców jest świadomie inspirowany poprzez znane instytucje do włączania sztuki w działania zmierzające do przyspieszonej zmiany naszego postrzegania w duchu powrotu do Natury. Od świeżej zieleni nowego początku (2017), poprzez ultrafiolet propagujący wizjonerskie spojrzenie w przyszłość (2018), docieramy do barwy łączącej obrońców życia w nastawioną na intensywne działanie społeczność.
Świadome tego zjawiska agencje kreatywne i twórcy wykorzystują już żywy koral jako wiodącą kolorystykę swoich logo czy produktów. I słusznie. Pod wspólną banderą ekspansja na morzu kreatywności staje się łatwiejsza, stanowczo mocniej zauważalna, a także przynosi wszystkim uczestnikom akcji zwiększone korzyści.
Jeżeli więc chcesz stać się częścią tej ogólnoświatowej społeczności, nic prostszego – działaj twórczo i daj się zauważyć! W dobie globalnej komunikacji bycie artystą‑aktywistą stało się prostsze, niż kiedykolwiek. Cały Świat potrzebuje dziś właśnie takich działaczy nowego rodzaju: artystów, publicystów, nauczycieli, przedsiębiorców. Ciebie i mnie, ich i nas.
Być może właśnie dzięki kolektywnym działaniom kreatywnym nasz dom, Ziemia, ma szansę znów stać się pięknym, pełnym dostatku miejscem, w którym chce się być i wspólnie odkrywać piękno życia.
A być może mają rację malkontenci, dla których cały hałas wokół globalnych zmian klimatu to tylko przemijająca moda i pogoń za pustym marzeniem…
Myślę jednak, że to jedno z tych rzadkich marzeń, którymi warto żyć na codzień.
Źródła:
Western Flag, John Gerrard
źródło fotografii: materiały prasowe z oficjalnej strony projektu http://westernflag.johngerrard.net/
Corail Artefact, Jérémy Gobé
źródło fotografii: oficjalna strona internetowa projektu https://www.corailartefact.com/
Muzeum Śląskie
organizatorzy otwartego panelu dyskusyjnego „Creative people facing global challenges”, który odbył się 7.12.2018 w Katowicach
Forbes
źródło danych na temat wymierania koralowców w artykule na stronie https://www.forbes.com/sites/trevornace/2018/04/19/half-of-the-great-barrier-reef-coral-has-died-since-2016/#3862802a5f9f
DesignAlley.pl
źródło opisu trendu Kolor Roku PANTONE pochodzi z artykułu na blogu autorstwa Gustawa Grochowskiego: https://designalley.pl/living-coral-kolor-roku-pantone-2019/
Kreatywny Kajetan 