Mijający właśnie Szczyt Klimatyczny ONZ pokazał wyraźnie, że nowy rok będzie czasem sprzyjającym dużym zmianom społecznym w Polsce i krajach zachodniego kręgu kulturowego. Międzynarodowa dyskusja na temat przeciwdziałania skutkom zmian klimatycznych na Ziemi weszła na nowy poziom, a dzięki mediom społecznościowym jej aktywnym uczestnikiem staje się każdy z nas.
Korzystający ze swojej kreatywności artyści tworzą dzieła, które potrafią znacząco wpłynąć na nasze postrzeganie świata. Jednak w publicznych debatach to zwykle aktywni w mediach działacze społeczni mają największy wpływ na kształtowanie naszej opinii. Co nowego w naszym postrzeganiu roli artystów i aktywistów w kreowaniu opinii i animacji działań społecznych przyniosły akcje twórców, mediów, władz, decydentów i mieszkańców Katowic w trakcie COP24?
Szczyt Klimatyczny COP 24
| Artyści kontra społeczny bezruch
Zakończone niedawno międzynarodowe wydarzenie zorganizowane w stolicy województwa śląskiego miało stać się kamieniem milowym na drodze porozumienia społeczeństwa z przedstawicielami rządów i spółek energetycznych. Wszystko to w istotnej tematyce globalnych zmian klimatycznych — oraz idących za nimi przekształceń w dziedzinach energetyki i ustawodawstwa.
Na wiele miesięcy przed samym Szczytem Klimatycznym Katowice we współpracy z artystami i projektantami z całej Polski przygotowywały przestrzeń miejską do celów dyskusji, wystąpień i warsztatów twórczych. Jako mieszkaniec miasta, miałem okazję z bliska śledzić powstawanie nowych elementów przestrzeni miejskiej.
Celem tych działań była aktywizacja twórców i lokalnej społeczności w kierunku zrozumienia zmian zachodzących w naszym sposobie uczestnictwa w ekosystemie, a tym samym umożliwienia świadomego udziału w społecznej dyskusji wszystkim zainteresowanym tematem.
Dwa najbardziej widoczne przykłady szeroko zakrojonych działań animacyjnych w wykonaniu organizacji kulturalnych i artystów to dla mnie: ukończony tuż przed COP24 mural na ścianie budynku Urzędu Miasta w samym sercu Katowic; oraz promujący naturalne budownictwo i społeczną edukację w zakresie ekologii pawilon Dobry Klimat, od września do połowy grudnia zajmujący miejsce na katowickim rynku.
Wielkoformatowy mural, łączący ornamentykę roślinną i geometryczne kontrastowe tło, powstał na bocznej ścianie budynku katowickiego Urzędu Miasta przy ulicy Młyńskiej. Dzięki tej wzorowo dobranej lokacji jest dobrze widoczny z placu miejskiego położonego przed głównym miejskim dworcem kolejowym. Grafikę uzupełnia znajdujący się na szczycie ściany neon z logo miasta i napisem „Katowice”.
Autorką tego ciekawego malowidła jest Mona Tusz. Prace artystki zajęły kilka tygodni, a według informacji pochodzących ze strony przedstawicieli miasta koszt tego przedsięwzięcia wyniósł 22,5 tys. zł.
Trzeba przyznać, że całość świetnie wypełniła lukę w tej części przestrzeni centrum, w zamian oferując atrakcyjną wizualnie nową wizytówkę miasta. Zdecydowanie wartościowy nabytek w związku z planowanym międzynarodowym wydarzeniem.
Dobry Klimat to oryginalny pawilon wystawowy, który pojawił się we wrześniu na katowickim rynku. Najistotniejszą cechą pawilonu jest jego łatwa w montażu i demontażu konstrukcja złożona z ekologicznych materiałów, przede wszystkim z drewna i słomy. Wnętrze obiektu zostało także wypełnione sporą ilością zieleni.
Wybudowana specjalnie na COP24 tymczasowa konstrukcja ma 200 m kw. powierzchni, a w jej skład wchodzą dwa pomieszczenia: sala prezentacyjna ze sceną i widownią, oraz pomieszczenie ekspozycyjne wyposażone w meble wypoczynkowe.
Konstrukcję tę zaprojektowały Natalia Buczkowska i Matylda Sałajewska, młode projektantki specjalizujące się w nieprzemysłowym naturalnym budownictwie i aranżacji przestrzeni miejskiej na potrzeby animacji kulturalnych.
Na początku istnienia pawilon stanowił wśród mieszkańców Katowic swoistą sensację. Internauci, nieprzyzwyczajeni do obecności tymczasowych obiektów wykonanych z naturalnych materiałów w przestrzeni miejskiej, nadali konstrukcji przezwisko „stodoły”. Na szczęście porównania nowoczesnego obiektu wystawowego do budynku gospodarczego nie zniechęciły odwiedzających, i tak podczas swego działania pawilon był statystycznie odwiedzany nawet przez 350 osób dziennie.
W ciągu ponad trzech miesięcy odbyło się tu kilkaset różnych wydarzeń związanych z promocją świadomości ekologicznej, w tym dyskusje, warsztaty, wykłady i koncerty.
Jak oceniają organizatorzy przedsięwzięcia, pawilon spełnił najważniejsze stawiane przed nim zadanie: pogłębił proces integracji społecznej w duchu edukacji i zabawy. W wydarzeniach wewnątrz Dobrego Klimatu uczestniczyło wiele dzieci, jak również seniorów. W sumie, przez trzy miesiące działania przestrzeni przewinęło się przez nią ponad 18 tysięcy osób — tych na co dzień zainteresowanych ekologią, ale też takich, które dotąd z tą tematyką nie miały zbyt wiele do czynienia.
Obydwa projekty zostały stworzone specjalnie na potrzeby odbywającego się na początku grudnia Szczytu Klimatycznego — i trzeba przyznać, że pomimo niższego niż zakładany zasięgu w mediach i świadomości społecznej, oba bardzo dobrze spełniły swoje cele, wciągając w proces dyskusji i przemian społecznych związanych z globalnym klimatem tysiące nowych uczestników.
Szczyt Klimatyczny COP 24
| Aktywiści kontra establishment
Co w tym czasie uzyskały władze miasta wraz z establishmentem rządów i spółek energetycznych, mając do dyspozycji miliony złotych i nowoczesne zaplecze reprezentacyjnych budynków położonych w katowickiej Strefie Kultury?
Czy kogoś jeszcze zdziwi pesymistyczna odpowiedź na powyższe pytanie?
Szczyt Klimatyczny przede wszystkim pobudził falę społecznej krytyki oraz niezadowolenia, co przełożyło się na kilka zorganizowanych protestów, podczas których doszło nawet do zamieszek z Policją. Stało się tak w wyniku działania głównie dwóch czynników: opieszałości i niedbałości organizatorów Szczytu; a także częstego otwartego lobbowania stanowiska polskich i amerykańskich konsorcjów energetycznych, oponujących za utrzymaniem ekspansywnej polityki energetycznej opartej na wykorzystaniu paliw kopalnych (pomimo faktu, że działania te kłócą się z ustaleniami Szczytu Klimatycznego ONZ z roku 2015, w którym brały udział również Polska i USA).
Wśród wyników przebiegu COP24 odkryjemy także liczne dyskusje w kanałach social‑media na temat nieudolnego zorganizowania nawet tak podstawowych elementów infrastruktury wydarzenia jak: miejsca postojowe dla rowerów, komunikacja piesza i samochodowa w obrębie centrum Katowic, utrudnianie funkcjonowania przestrzeni centrum miasta przez obecność nadmiernej ilości patroli Policji i spółek ochraniających wydarzenie, czy niewystarczająca promocja medialna otwartych dla publiczności wydarzeń związanych ze Szczytem Klimatycznym.
Zamiast planowanego kompromisu w ramach ustaleń politycznych dotyczących zmian klimatycznych, wynikiem niedostatecznej organizacji Szczytu oraz forsowania podczas niego jednostronnego stanowiska lobby energetycznego są bardzo nieprzychylne doniesienia medialne — zwłaszcza te pochodzące ze źródeł zagranicznych.
Brytyjski dziennik The Guardian jako podsumowanie COP24 ukazał przede wszystkim działania protestujących aktywistów, którzy stali się chyba najbardziej widoczną w mediach grupą społeczną w Polsce pod koniec 2018 roku. Aktywnie wyrażane niezadowolenie aktywistów dało się odczuć zarówno podczas oficjalnych paneli dyskusyjnych, jak i zorganizowanego na zakończenie Szczytu Marszu Klimatycznego.
Światowe media po zakończeniu COP24 ujrzały więc przede wszystkim tego typu podsumowania tego ważnego międzynarodowego wydarzenia:
Grupy lokalnej społeczności i młodzieży zakłóciły przebieg sponsorowanego przez Stany Zjednoczone wydarzenia podczas obrad w czasie Szczytu Klimatycznego ONZ w Polsce. Wells Griffith, doradca administracyjny prezydenta Trumpa, podczas przemowy w trakcie panelu dyskusyjnego oznajmił, że USA są za kontynuacją eksploatacji paliw kopalnych oraz ostrzegał przed ‚filozofią alarmowania’ w związku z globalnymi zmianami klimatu. Ekspert do spraw klimatu Andrew Light ze Światowego Instytutu Zasobów stwierdził, że dyskusja podczas tego panelu nie będzie mieć wpływu na wynik obrad COP24, a jedynie dowodzi iż „po raz kolejny Stany Zjednoczone izolują się od poszanowania racji globalnej społeczności w tym krytycznie ważnym temacie”.
— opis pod wideo w serwisie internetowym The Guardian,
11.12.2018 (tłumaczenie własne)
Oprócz wystąpień aktywistów, zagraniczne media krytykują także same wyniki rozmów, które odbyły się podczas COP24. Zakładane porozumienia polityczne i gospodarcze nie doszły do skutku, a dokumenty podsumowujące ustalenia Szczytu wskazują głównie na odsunięcie najważniejszych decyzji władz dotyczących reakcji na zmiany klimatyczne na kolejny COP25, który ma odbyć się w roku 2019.
“Nikt nie jest całkowicie zadowolony z tego rulebooka”- powiedziała Christiana Figueres, była sekretarz UNFCC, czyli instytucji ONZ-u odpowiadającej za zwalczanie zmian klimatu. Odniosła się w ten sposób do dokumentu, który zamiennie nazywany jest również “Regułami Katowickimi”. Ma on wyznaczać metody dojścia do celów określonych podczas szczytu klimatycznego w 2015 roku w Paryżu. Mimo że udało się dojść do porozumienia w niektórych kwestiach, bardzo wiele ważnych decyzji odroczono. Dlatego sygnetariusze mówią, że rozstrzygnięcia szczytu to wynik trudnego kompromisu.
— fragment artykułu „Na szczycie klimatycznym w Katowicach nie ma zwycięzców. Ważne decyzje odroczone.” z portalu SmogLab, 18.12.2018, autor: Marcel Wandas
Patrząc na porażki COP24 przez pryzmat wystąpień aktywistów i reakcji mediów, wyraźnie widać dużą przepaść komunikacyjną i palącą potrzebę wypracowania porozumienia na nowych zasadach pomiędzy społeczeństwem a rządami i decydentami związanymi z polityką energetyczną. Jeżeli chcemy odnaleźć swoje miejsce w międzynarodowej dyskusji na temat nadchodzących zmian w naszym funkcjonowaniu na Ziemi, powinniśmy działać zdecydowanie i szybko.
Nadchodzący 2019 rok pokaże, w jakim kierunku powinny zmierzać nasze działania twórcze i edukacja społeczna. Na szczęście, w okresie intensywnych przemian poszerza się nasza przestrzeń do działania — wciąż mamy zapas czasu, aby zapobiec kryzysowi i kolektywnie powrócić na ścieżkę zrównoważonego rozwoju.
Źródła:
Dziennik Zachodni
https://dziennikzachodni.pl/katowice-olbrzymi-mural-na-scianie-urzedu-miasta-juz-gotowy-zdjecia/ar/13715934
Portal Naszemiasto.pl Katowice
http://katowice.naszemiasto.pl/artykul/dobry-klimat-na-rynku-w-katowicach-to-miejsce-okazalo-sie,4919538,artgal,t,id,tm.html
Serwis internetowy dziennika The Guardian
https://www.theguardian.com/global/video/2018/dec/11/protesters-disrupt-pro-fossil-fuel-event-at-cop24-video
Portal SmogLab
https://smoglab.pl/wynik-cop24-w-katowicach-nie-ustalono-zasad-polityki-klimatycznej/
Kreatywny Kajetan 